Maji Ladki Bhaeen महाराष्ट्र शासनाने महिलांच्या आर्थिक सक्षमीकरणासाठी एक महत्त्वाकांक्षी योजना सुरू केली आहे, ज्याचे नाव आहे ‘माझी लाडकी बहीण योजना’. या योजनेचा उद्देश राज्यातील महिलांना आर्थिक स्वावलंबी बनवणे आणि त्यांच्या जीवनमानात सुधारणा घडवून आणणे हा आहे. या योजनेचे स्वरूप आणि वाटचाल समजून घेऊया.
योजनेची सुरुवात आणि उद्दिष्टे महाराष्ट्र शासनाने जुलै महिन्याच्या अर्थसंकल्पात ही योजना जाहीर केली. योजनेचा मुख्य उद्देश म्हणजे राज्यातील गरजू महिलांना नियमित आर्थिक मदत उपलब्ध करून देणे. या योजनेमुळे महिलांना त्यांच्या दैनंदिन गरजा भागवण्यासाठी आर्थिक आधार मिळत आहे. सध्या २.५ कोटींहून अधिक महिलांना या योजनेचा लाभ मिळत आहे.
आर्थिक मदतीचे स्वरूप योजनेअंतर्गत पात्र महिलांना दरमहा १५०० रुपयांची आर्थिक मदत दिली जात आहे. आतापर्यंत सहा हप्ते जमा करण्यात आले असून, प्रत्येक पात्र महिलेच्या खात्यात एकूण ९,००० रुपये जमा झाले आहेत. महत्त्वाची बाब म्हणजे आगामी अर्थसंकल्पात हा मासिक हप्ता २१०० रुपयांपर्यंत वाढवण्याचा प्रस्ताव आहे.
पात्रता निकष आणि अर्ज प्रक्रिया या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी काही महत्त्वाचे निकष ठेवण्यात आले आहेत. कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न २.५ लाख रुपयांपेक्षा कमी असणे आवश्यक आहे. त्याचबरोबर लाभार्थी महिलांचे बँक खाते आधार कार्डशी लिंक असणे अनिवार्य आहे. सध्या निवडणुकीच्या पार्श्वभूमीवर नवीन अर्ज प्रक्रिया थांबवण्यात आली आहे, परंतु लवकरच ती पुन्हा सुरू होणार आहे.
आधार लिंकिंगचे महत्त्व योजनेच्या यशस्वी अंमलबजावणीसाठी आधार लिंकिंग अत्यंत महत्त्वाचे आहे. सुरुवातीला अनेक महिलांचे बँक खाते आधारशी जोडलेले नव्हते, ज्यामुळे त्यांना लाभ मिळण्यास विलंब होत होता. सध्या १२ लाख महिलांचे आधार लिंक प्रलंबित असले तरी, प्रशासन या समस्येवर कार्यरत आहे आणि हळूहळू सर्व पात्र महिलांना लाभ मिळत आहे.
निवडणूक काळातील स्थगिती मध्यंतरीच्या काळात विधानसभा निवडणुकीमुळे योजनेची अर्ज प्रक्रिया आणि लाभ वितरण थांबवण्यात आले होते. मात्र, डिसेंबर महिन्याचा हप्ता पात्र महिलांच्या खात्यात जमा करण्यात आला आहे. नवीन अर्ज प्रक्रिया अर्थसंकल्पानंतर सुरू होणार असल्याने, अनेक महिला या प्रतीक्षेत आहेत.
महिला व बालविकास मंत्री अदिती तटकरे यांनी योजनेच्या विस्तारासंबंधी महत्त्वाच्या घोषणा केल्या आहेत. मासिक हप्त्याची रक्कम १५०० रुपयांवरून २१०० रुपयांपर्यंत वाढवण्याची योजना आखली जात आहे. या वाढीमुळे महिलांना अधिक आर्थिक मदत मिळणार आहे.
योजनेचा सामाजिक प्रभाव ‘माझी लाडकी बहीण योजना’ केवळ आर्थिक मदत नाही तर महिला सक्षमीकरणाचे एक प्रभावी माध्यम आहे. या योजनेमुळे महिलांना त्यांच्या दैनंदिन गरजा भागवण्यासाठी स्वतंत्र निधी मिळत आहे. यामुळे त्यांचे आर्थिक स्वातंत्र्य वाढत आहे आणि कुटुंबातील त्यांचे स्थान बळकट होत आहे.
लाभार्थींसाठी महत्त्वाच्या सूचना योजनेचा लाभ घेऊ इच्छिणाऱ्या महिलांनी काही महत्त्वाच्या बाबींची काळजी घ्यावी. सर्वप्रथम त्यांचे बँक खाते आधार कार्डशी लिंक असल्याची खात्री करावी. नवीन अर्ज प्रक्रिया सुरू होताच तत्काळ अर्ज करावा. आवश्यक कागदपत्रे जसे की उत्पन्नाचा दाखला, आधार कार्ड, बँक पासबुक यांची प्रत तयार ठेवावी.
‘माझी लाडकी बहीण योजना’ ही महाराष्ट्र शासनाची एक महत्त्वाकांक्षी योजना आहे, जी महिलांच्या आर्थिक सक्षमीकरणासाठी महत्त्वपूर्ण ठरत आहे. योजनेच्या यशस्वी अंमलबजावणीसाठी शासन आणि प्रशासन सतत प्रयत्नशील आहे. भविष्यात या योजनेचा विस्तार आणि लाभार्थींची संख्या वाढणार असल्याने, महाराष्ट्रातील महिला सक्षमीकरणाला नवी दिशा मिळणार आहे.