free ST buses महाराष्ट्र राज्य मार्ग परिवहन महामंडळ (एसटी) ही खऱ्या अर्थाने महाराष्ट्राची जीवनवाहिनी आहे. केवळ तीन बसपासून सुरू झालेला हा प्रवास आज 15,000 हून अधिक बसेसपर्यंत पोहोचला आहे. या वर्षी आणखी 2,640 नवीन बसेस राज्यभर धावणार असल्याची घोषणा परिवहन मंत्री श्री. प्रताप सरनाईक यांनी केली आहे.
एसटी महामंडळाने आधुनिक काळाची गरज ओळखून ई-बस, आरामदायी लक्झरी शिवशाही आणि स्लीपर कोच बसेसचा समावेश केला आहे. परंतु सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे महामंडळाने विविध सामाजिक घटकांसाठी तिकीट दरात मोठ्या प्रमाणात सवलती जाहीर केल्या आहेत.
विद्यार्थी सवलती:
- शालेय विद्यार्थ्यांना डबे नेण्यासाठी साध्या एसटी बसमध्ये 100% मोफत प्रवास
- मासिक पास योजनेत 66.67% सवलत
- परीक्षा, शैक्षणिक कॅम्प किंवा आजारी पालकांना भेटण्यासाठी 50% सवलत
महिला प्रवाशांसाठी विशेष सवलत: 2023 च्या अर्थसंकल्पानुसार सर्व महिला प्रवाशांना एसटी तिकिटात 50% सरसकट सवलत देण्यात येत आहे. या निर्णयामुळे महिलांना आता फक्त अर्धे तिकीट भाडे भरावे लागणार आहे.
ज्येष्ठ नागरिकांसाठी विशेष योजना:
- सर्व ज्येष्ठ नागरिकांना 33.33% सवलत
- 75 वर्षांवरील ज्येष्ठ नागरिकांना वातानुकूलित शिवशाही बसमध्येही प्रवासाची सुविधा
विशेष श्रेणींसाठी 100% मोफत प्रवास:
- स्वातंत्र्यसैनिक व त्यांचा एक साथीदार
- डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर समाज भूषण पुरस्कार प्राप्त व्यक्ती
- शिवसेनाप्रमुख बाळासाहेब ठाकरे शहीद सन्मान योजनेअंतर्गत लाभार्थी
- अर्जुन, द्रोणाचार्य, दादाजी कोंडदेव व छत्रपती पुरस्कार प्राप्त खेळाडू
- अधिसूचित पत्रकार
ग्रामीण विद्यार्थिनींसाठी विशेष योजना: अहिल्याबाई होळकर योजनेअंतर्गत इयत्ता 5वी ते 12वी पर्यंत शिकणाऱ्या ग्रामीण भागातील मुलींना 100% मोफत प्रवास सुविधा.
आरोग्य विषयक सवलती: जुलै 2023 पासून सिकलसेल, एचआयव्ही बाधित व डायलिसिस रुग्णांना मोफत प्रवास सुविधा देण्यात येत आहे. या निर्णयामुळे अनेक रुग्णांना त्यांच्या उपचारासाठी येण्या-जाण्यात मोठा दिलासा मिळणार आहे.
खेळाडूंसाठी सवलती: राज्य शासनाने पुरस्कृत केलेल्या क्रीडा स्पर्धांमधील विजेत्या स्पर्धकांना साध्या एसटी बसमध्ये 33.33% सवलत देण्यात येते.
अपंग व्यक्तींसाठी सवलती: अपंग गुणवंत कामगार पुरस्कार प्राप्त व्यक्ती व त्यांच्या साथीदारांना साध्या व निमाराम बसमध्ये 100% सवलत. शासन प्रतिपूर्ती ₹11,000 पर्यंत मर्यादित.
महत्त्वाची टीप:
- सर्व सवलती महामंडळाच्या अधिकृत वेबसाईट (msrtc.maharashtra.gov.in) वर उपलब्ध आहेत
- सवलतीचा लाभ घेण्यासाठी योग्य ते ओळखपत्र व कागदपत्रे सोबत बाळगणे आवश्यक
- काही विशिष्ट सवलती या ठराविक प्रकारच्या बसेसपुरत्या मर्यादित आहेत
एसटी महामंडळाच्या या विविध सवलतींमुळे समाजातील सर्व स्तरातील नागरिकांना सार्वजनिक वाहतुकीचा लाभ घेणे सोयीस्कर झाले आहे. विशेषतः विद्यार्थी, महिला, ज्येष्ठ नागरिक आणि ग्रामीण भागातील प्रवाशांना याचा मोठा फायदा होत आहे. नवीन बसेसच्या समावेशामुळे सेवेची गुणवत्ता आणखी वाढणार असून, प्रवाशांना अधिक आरामदायी प्रवासाचा अनुभव मिळणार आहे.